In heel veel steden zijn literaire routes, poëzieprojecten te vinden waarbij gedichten zijn aangebracht in openbare gebouwen/ (semi)openbare ruimte en straten.
Ook Maastricht biedt een interessante verzameling gedichten in steen.
Als voormalige leescoördinator weet ik hoe belangrijk het is om kinderboeken bij kinderen onder de aandacht te brengen. Heel veel kinderen hebben juist zo’n persoon nodig die hen kan begeleiden tijdens hun wandeling door het boekenlandschap.
En zo heb ik iemand nodig die mij zou kunnen helpen bij mijn ontdekkingstocht door Maastricht waar de poëzie letterlijk op straat ligt.
Er zijn in Maastricht gidsen die met veel passie en plezier literaire wandelingen verzorgen, die je meenemen op een tocht langs interessante gedichten, die gegraveerd, geschilderd of gebeiteld zijn in stenen en muren.
Ik wilde geen gebruik maken van een gids. Ik wilde graag alleen op ontdekkingstocht gaan.
Ik ken gelukkig iemand die zoveel van gedichten houdt en die mij van tijd tot tijd enthousiast kan maken voor alles wat met gedichten te maken heeft.
Zo bracht hij mij op de hoogte van deze “publieke poëzie” in Maastricht.
Hij gaf mij tips en aanwijzingen en vertelde waar ik de vele muurgedichten die Maastricht rijk is, kon vinden.
Zo ging ik dan met mijn camera de straat op om dichtregels in het openbaar vast te leggen.
Mijn ontdekkingsreis door het gedichtenlandschap deed ik niet binnen één dag.
Telkens koos ik een gedeelte van de stad uit waar ik even kon stilstaan, de omgeving in me kon opnemen en de geboden tekst op mijn gemak tot me kon nemen. Vervolgens ging ik naar huis en “de rest” wilde ik bewaren voor een andere keer.
Al die gedichten hebben heel veel indruk op me gemaakt.
Hier een opsomming van de gedichten die ik op de gevoelige plaat heb vastgelegd. De lijst is uiteraard niet volledig en zal zeker nog uitgebreid worden.
Mijn dank gaat uit naar Ed S.
Ten slotte ben ik ontzettend blij met de vele bronnen die ik heb kunnen raadplegen, waaronder die van VVV Maastricht literaire route 2014.
HET JEKERPARK : JEKERPARKPOEZIE ( op loopafstand van de Maastrichtse binnenstad) is een voortzetting van het Stadspark Maastricht en is tevens onderdeel van het natuurgebied Jekerdal.
Hier in het Jekerpark zijn enkele gedichten gebeiteld in enorme stenen, Belgische hardsteen, zogenaamde Naamse steen.
Bij elk van de vijf toegangswegen van het park is zo’n gedicht in steen geplaatst
De tand des tijd heeft behoorlijk geknaagd aan deze gedichten in steen.
De gedichten zijn heel moeilijk te lezen. Ik heb de moeite genomen om de teksten te ontcijferen.
De gedichten zijn:
Ter hoogte van de JEKERWEG :
“Droom in het Jekerdal” van Pierre Kemp
Ter hoogte van LAAN VAN BRUNSWIJK:
“Draai om Jeker” van Erik Solvanger. Hij won uit 26 inzendingen met zijn gedicht de poëziewedstrijd van de gemeente Maastricht.
MEESENBROEKWEG (Gerlachuspad) :
“Wandeling” van Frans Budé
MEESENBROEKWEG/JEKERMOLENWEG ( bij Lombokpad) in de buurt van watermolen Lombok:
“Wandeling” van Wiel Kusters
BIESLANDERWEG ( Gerlachuspad) tegenover Sint Gerlachus Zorgcentrum
“Jeker” van Hans van de Waarsenburg
BORDENHAL. PLEIN 1992.
“In de Bordenhal, gebouwd omstreeks 1880, is tot ver in de twintigste eeuw serviesgoed met de hand beschilderd. In het kader van de herinrichting van het oude Céramique fabrieksterrein is de hal in 1999 door Jo Coenen verbouwd.”
Op een zijmuur staat een gedicht van WIEL KUSTERS “BORDENHAL”
Een herinnering aan de “pottemennekes” die destijds in de fabriek hard moesten werken.
HOEK SINT BERNADUSSTRAAT EN
ACHTER DE OUDE MINDERBROEDERS:
Engel aan de muur van Anna van Kooten
“De woorden die ons dreven.
Schreven levens in het steen.
Zij zingen onbewogen luid.
In gevels om ons heen”
STADSPARK ( SINT PIETERSKADE) KEMPLAND: Pierre Kemp monument uit 1986. Op de achterzijde van de stenen sokkel is een gedichtje van Kemp gegraveerd.
DE LA MUSIQUE TOUTE CHOSE
“Toen ik die boog daar had geürineerd
en ik het zonlicht er in ving, prees ik intens,
ver van de wijsheid, die mij was geleerd:
Wat schoon kristal is er toch in de mens!
En in extase voor het lieflijke geluid:
Welk een muziek gaat van de mens toch uit!”
FONS LEMMENS MET GEDICHT VAN HANS VAN WAARSENBURG
STADSPARK ( SINT PIETERSKADE) MAASTRICHT
EEUW ( Hans van Waarsenburg)
“In een waaier van verscheidenheid
Loopt tijd te hoop
Dooft schandzang ver rumoer
In vroege schaamte van onderworpenheid
Het veranderende licht
Gebogen hoofd dat zich opricht
Verstild in kleur van bewogenheid
Ruimte nog voor ver verschiet
Open hand die voegt, die leven biedt”
HET VAGEVUUR ( zo heet de straat tussen de Sint Janskerk en de Sint Servaas basiliek).
Twee stenen tafels, waarin het gedicht “Tussen de torens “ van Maarten van de Berg is gebeiteld (Tycho Flore).
“Ik wacht op jou
met de ellebogen op mijn knieën, de armen gekruist
gerust,
hoog in de dakgoot
klinkt een merel een beetje gregoriaans
de toren zweet ossenbloed, hier gaat niets verloren.”
HOEK ONZE LIEVE VROUWEPLEIN/BREDESTRAAT
Op een blinde muur op de eerste verdieping. Een gedicht van FRANS BUDE.
TAXISTANDPLAATS MARKT MAASTRICHT:
Hier op de stoeprand staan enkele regels uit het gedicht
“Ruiters van de stad” van Maarten van de Berg.
“wij zijn gewetenloze ruiters
wij roken rauwe diesellucht
wij drinken steenkoolzwarte koffie
wij zijn de ruiters van de stad.”
BONNEFANTENSTRAAT : hoofdingang van het gebouw van het CONSERVATORIUM MAASTRICHT: Een gedicht van Leo Herberghs aangebracht eind januari 2013. Het is speciaal geschreven ter ere van het 50-jarig jubileum van de hogeschool
“waar is de Jeker? blijft
hij beneden, luistert hij
in zijn duister naar wat
boven hem hoorbaar is
aan stromend muziek?”
( Leo Herberghs)
TURENNESTRAAT 2 in WIJCK : Hier woonde Pierre Kemp van 1929 t/m 1967. Naast de deur een plaquette met zijn portret en daaronder de dichtregels: | “Ik woon al lang in een huis van de lucht, iets hoger dan de vogels in de bomen.”
MECC : tegel met gedicht van Toon Hermans:
“Nergens is het licht zo licht
Als op het Vrijthof in Maastricht
En ook al overdrijf ik lichtelijk,
Ook dat is Maastrichtelijk”
THEATER AAN HET VRIJTHOF: “Een gedicht in het interieur van het Generaalshuis ( ingang van het theater) van WIEL KUSTERS herdenkt Mariken van Nimwegen, die de laatste vijfentwintig jaar van haar leven in dit Witte Vrouwenklooster doorbracht. Het huidige Theater aan het Vrijthof is gebouwd op de fundamenten van dit klooster.”
“Nieumeeghs Mariken verloor hier haar ringen,
tekens van straf rond armen en hals.
Wij bevrijden ons niet van het dwingen der dingen,
dan met muziek, die ketens doet springen.”
JAN VAN EYCKACADEMIE: gedicht van Pierre Kemp
.
NIEUWENHOFSTRAAT : Bij de ingang / fietsenstalling van de universiteitsbibliotheek. Op verzoek van Jo Ritzen (die destijds net aangetreden was als voorzitter van het College van Bestuur), schreef Wiel Kusters dit gedicht op verzoek van Jo Ritzen, die destijds net aangetreden was als voorzitter van het College van Bestuur.
ACHTER DE BARAKKEN :
Diederd Kronjee : “Muziek”
“De drie strofen van het gedicht zijn vervat in ruwe letters op constructieve, houten ondergrond. Die vormt de verbinding tussen de harde stoffelijkheid van de oude, stenen gevel en de dichtregels, die als abstracte muziek in de oren van de lezer klinken.” ( Huis met het handje)
“MUZIEK”
Ik luister niet mijn oren suizen duizelig door terugtrekkend
zeewater om mijn voeten ik loop kopje onder
steek mijn arm op zwaai naar de maker
ik verdrink druk re-wind!
HOEK MAASBOULEVARD/VAN HASSELTKADE EN DE SINT TEUNNISSTRAAT
Op een huisdeur: gedicht van Pierre Kemp. Kunstwerk van Caspar Kubatsch.
DICHTERSCHAP
“Op de brug sta ik door een rose papier
naar de zon te staren.
Is die gekke dichter weer hier ?
Uit sterren en vrouwenharen
meent hij een harp te maken.
Hij betovert zelfs de klokkenspelen.
Daar is de volle uurslag al aan de zwier.
Hij laat zich door niemand bevelen:
ik ben er en ik blijf hier!
En komt de politie, zij plaatst aan zijn broek
een bord met dit strenge verzoek:
Verboden de dichter aan te raken !”
GEVEL OUDE COKESFABRIEK LANGS DE CABERGERWEG:
Maarten van den Berg:
de kolenstoker hoest
zijn blaren staren vastgebrand in het fabrieksbeton
het heeft jarenlang roet geregend in de stad
nu fluiten de vogels in de fronten fluweel
en luiert steenkool slaapdronken onder de straten
MUUR ANNE FRANKSCHOOL HEUGEM
Ter gelegenheid van de (her)opening van de Anne Frankschool .
Maarten van den Berg: “ Lieve Kitty” (2013)
Lieve Kitty
na een inktzwarte nacht
zijn we op weg naar huis
en zien in een klein plantsoen
de mussen rond takken tollen
wij draaien een pirouette rond de boom
en strelen zilverdauw met klaverblad
niemand heeft ons horen zingen
maar de hemel ademt honing
en de kaarsen van de kastanje
vlammen in de morgenzon
KRUISHERENHOTEL MAASTRICHT
Maarten van den Berg: “Kruisbestuiving”
“Kruisbestuiving”
De heren van het kruis
verwandelen traag
hun rondgang, omvouwen
hun harten met koperbeslag,
zoeken rust en waarheid
in hok met brits en stromatras
kinderen rennen kruislings
over de herengang,
gillen naar hun eigen echo’s,
ze spelen dat het zondag is,
dragen tafelkleden als habijt,
offeren snoepjes aan maria,
de belladonna glinstert,
geeft hen de glimlach
voor een nieuwe dag.
de zon van vandaag is dezelfde,
het ruikt er nog naar wierook,
alleen het licht is anders.
Plaquette ( onthuld in 1997) aan de Minderbroedersberg ,waar voorheen het Paleis van Justitie van Maastricht was gehuisvest.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hier een huis van bewaring, waar de Duitsers de Nederlandse verzetsstrijders gevangen hield. Eén van hen was Jaap Sickenga.Hij werd samen met een groep van 23 verzetsstrijders op 11 mei 1942 voor het vuurpeloton in Sachsenhausen geëxecuteerd
“Ons bedreigt
’n andere dood
Dan ’t lood –Onverschilligheid.
Die daaraan lijdt
Sterft voor zijn tijd
(Jaap Sickenga 5-5-1942)
TRAPPENZAAL RAADZAL GEMEENTE MAASTRICHT:
Gedichten in trappenhuis: Een deel van de wanden van het trappenhuis naar de Raadzaal in Maastricht is verfraaid met gedichten van dichters uit de regio Maastricht.
Vier gedichten gemaakt door Maarten van den Berg, Emma Crebolder, Rouke van der Hoek en Hans van de Waarsenburg.
In de schaduw van de stad
slenteren wij vederlicht langs luie gevels
en vangen de nazomerzon in de rivier
de bomen wortelen hier even diep als wij
(Maarten van den Berg)
U bent om te besturen uitverkoren
en bovenal te luisteren naar wijs of lied.
In elk vers kan de vroede horen
wat in een volkstuin bloeit, wat niet.
(Emma Crebolder)
Volk van Maastricht, gedenk hier uw burgervaders
In de oudste stad van Nederland, die u loodsten
Door voor- en tegenspoed. U allen koesterden in
Warme gloed vol eigen spraak en soms gedicht.
(Hans van den Waarsenburg)
Spreeuwen van Maastricht
Samen hebben wij meningen, een wervelende zwerm
die kans loopt uit elkaar te spatten. Wie neemt dan de rol
van tegenspeler van de middelpuntvliedende kracht?
Welk gezag zorgt dat het draait en blijft lijken op een bol?
(Rouke van der Hoek)
Maarten van den Berg muurgedicht BS Sint Pieter Maastricht ( augustus 2019);
“Toe naar buiten voor de dag verkleurd/t
Laat je vlerken fluiten, schep je schooltas vol met zon
En maak van je mond een confettikanon.
Het is jouw beurt. Veel geluk, konijntje”
(Maarten van den Berg)
Meester Louis 